Mediation
De kortste definitie van mediation die ik ken is: Van “tegen elkaar” naar “samen tegen het probleem”. De officiële Nederlandse definitie luidt: “Een vorm van bemiddeling in conflicten, waarbij een neutrale bemiddelingsdeskundige, de mediator, de communicatie en onderhandelingen tussen partijen begeleidt om vanuit hun werkelijke belangen tot een gezamenlijk gedragen en voor ieder van hen optimale besluitvorming te komen.”
Een mediator is dus een neutrale bemiddelingsdeskundige, die zijn cliënten begeleidt in de beweging van : “tegen elkaar” (het conflict) naar: “samen tegen het probleem” (de oplossing waar beiden zich in kunnen vinden).
Hoe de mediator dat doet hangt van veel verschillende factoren af. Bijvoorbeeld:
- Hoe hoog is het opgelopen? (escalatiegraad)
- Zijn partijen in de toekomst nog van elkaar afhankelijk?
- Waar mikken partijen op: stoppen met vechten? Gezamenlijke oplossing? Verzoening?
- Is er een machtsverschil en zo ja hoe groot is dat?
- Is de kwestie al gejuridiseerd? Zijn er al juridische standpunten ingenomen, juridisch adviseurs geraadpleegd, of misschien zelfs al een
- rechtszaak gevoerd?
Maar er zijn ook veel dingen altijd het zelfde. Bijvoorbeeld:
Intakefase
Iedere mediation begint met een intakefase, waarin de mediator in aparte gesprekken of in een gezamenlijk gesprek werkt aan zijn werkrelatie met zijn cliënten, en de beginafspraken met hen maakt. De mediator zal checken of zijn cliënten werkelijk in vrijheid tot het aangaan van mediation hebben gekozen en wat zij van hun mediator verwachten. Welke weg hebben zij afgelegd voor zij voor mediation kozen? Hoe zijn zij tot die keuze gekomen? Er worden beginafspraken gemaakt over de communicatie, over de plaats en de duur van de samenkomsten en over de betaling. Als partijen met elkaar en met de mediator tot overeenstemming komen bezegelen zij dat door een mediationovereenkomst te ondertekenen.
Onderzoeksfase
Dan gaat de mediator met zijn cliënten onderzoeken wat er aan de hand is. Beiden vertellen hun kant van het verhaal. Dit kan een emotionele fase zijn. De partijen staan hier immers nog tegenover elkaar: de strijd wordt zichtbaar. De mediator onderzoekt zorgvuldig met partijen wat zij van elkaar nodig hebben om de strijd los te laten. Hij zet zijn vaardigheden in om tot wat ontspanning te komen en om de strijd wat te de-escaleren. Hij brengt in beeld welke boodschap partijen aan elkaar hebben. In de loop van deze fase kunnen partijen meestal beter luisteren naar waar het de ander in de kern om gaat. Als dat helder is volgt de onderhandelingsfase.
Onderhandelingsfase
Dit is de fase van “samen tegen het probleem”. De mediator begeleidt een zoektocht naar een oplossing waar ieder mee verder kan. Soms is het conflict al zover bijgelegd dat partijen hier met enige hulp zelf uitkomen. Maar soms blijft het schuren, vooral als het conflict erg geëscaleerd was, en/of als partijen uit elkaar gaan (exit). Het is dan logisch dat het conflictgedrag af en toe nog oppopt.
Afsluiting
Als partijen tot een oplossing zijn gekomen, leggen zij die vast in een document. Ale het conflict al in een juridische vorm was gegoten, zal dat document meestal een vaststellingsovereenkomst zijn. Maar het kan ook een gewone overeenkomst zijn, of een afsprakenlijst. Bij echtscheiding een echtscheidingsconvenant en (als er kinderen zijn) een ouderschapsplan. Bij beëindiging van een arbeidsrelatie een beëindigingsovereenkomst.
Een paar dingen die hierbij nog van belang zijn:
- De mediator kiest geen partij, hij oordeelt niet en hij adviseert niet. Partijen zijn hierover in het begin vaak teleurgesteld, maar in de loop van het proces valt meestal wel het muntje: als hij de een ergens gelijk in geeft, geeft hij de ander ongelijk, en verspeelt hij het vertrouwen van minstens een van zijn cliënten en daarmee zijn neutrale positie.
- Mediation vraagt inzet. Van de mediator, maar zeker ook van partijen. Het vraagt moed om met de ander om tafel te gaan, en vaak moeten zij over hun eigen schaduw heen springen. Er ligt echter een grote beloning in het verschiet: een streep onder het conflict. Een onafgemaakt conflict of een alsmaar doorlopende rechtszaak is voor veel mensen een bron van lijden. Vaak beheerst het hun leven en snakken zij ernaar om hun energie weer aan positieve dingen te besteden.
- De mediator zal in de regel met beide cliënten om tafel zitten. Maar soms houdt hij ook afzonderlijke gesprekken met cliënten. Een ronde met afzonderlijke gesprekken sluit hij dan weer af met een plenair samenzijn. In het Mediationreglement is vastgelegd, dat de afzonderlijke gesprekken vertrouwelijk zijn. De mediator zal in een plenair gesprek dus niet vertellen wat hem in de afzonderlijke gesprekken ter ore is gekomen.
- Mediation is vrijwillig en blijft dat ook gedurende het hele proces. Dat betekent dat ieder van de partijen, en ook de mediator, er in elk stadium mee op kan houden. Als een partij de mediation beëindigt zal de mediator zijn best doen om het proces een “zachte landing” te geven. Maar van de tuchtrechter mag hij niet doorgaan met mediaten. Als de mediator er mee wil stoppen zal hij er goed aan doen dat voornemen eerst met zijn cliënten te delen en gelegenheid te geven om hun belangen bij al dan niet voortzetten van de mediation naar voren te brengen.
- De mediator heeft geen enkel dwangmiddel om partijen tot overeenstemming te bewegen. Hij moet het van zijn betrokkenheid en zijn vakmanschap hebben. Meestal komen partijen in de loop van het mediationproces wel in beweging, maar soms ook niet. In dat laatste geval zal de mediation niet tot een oplossing leiden. Dat is dan verdrietig en frustrerend. Maar partijen hebben het dan in elk geval wel geprobeerd!